Ervaringen met de Javaanse taal

Op 9 augustus 2016 is het precies 126 jaar geleden dat de eerste groep Javaanse contractarbeiders in Suriname arriveerden. In verband met de herdenking Javaanse immigratie, gaf de Vereniging Herdenking Javaanse Immigratie (VHJI) mij de gelegenheid om op zaterdag 06 augustus een presentatie geven over mijn ervaringen met de Javaanse taal. Ook heb ik een zelfgeschreven Javaans gedicht voorgedragen dat ik speciaal voor deze herdenking heb geschreven.

Wilujeng endjing sedojo mawon. Goeiedag ere gasten, genodigden en overige aanwezigen. Daarnet heb ik gegroet in het Javaans. Nu zal ik doorgaan in het Nederlands. Mijn naam is Anyra Hamat en vandaag geef ik een korte presentatie over het opgroeien met de Javaanse taal. Deze presentatie* ga ik in het Nederlands doen. Ook zal ik een zelfgeschreven Javaans gedicht voordragen.

Deze presentatie zal als volg worden ingedeeld:

- Korte inleiding over mijzelf.

- Daarna ga ik in op mijn belevenissen met de Javaanse taal.

- Hierna ga ik verder met observaties in mijn omgeving.

- Daarna geef ik een aantal redenen aan waarom de Javaanse taal belangrijk is voor mij. 

- Ik sluit af met een Javaans gedicht.

Mijn presentatie zou niet langer dan 15 minuten moeten duren. Gelieve eventuele vragen te bewaren voor na de presentatie.

Dit is heel beknopt over mezelf. In Suriname is er een bekende vraag die volgensmij zijn oorsprong heeft bij de Aziatische wortelen. Welke vraag? (gaan naar slide 4)

De achterliggende gedachte van deze vraag is dat er niet geheel onterecht wordt aangenomen dat jouw omgeving invloed heeft op wie je bent als persoon. En dan bedoelt men niet alleen of niet per se jouw moeder en jouw vader, maar dan ook je broers, zusters, buren, leerkrachten, docenten, vrienden, familie; iedereen met wie je ooit hebt gecommuniceerd.

Dus wie zijn mijn vader en moeder? Ik kan zelfs twee generaties eerder gaan. Wie zijn mijn overgrootouders? (gaan naar slide 5)

Dit zijn de ouders van mijn vader zijn vader. Dit zijn de grootouders van mijn vader, dus. Links ziet u de grootvader, rechts ziet u de grootmoeder van mijn vader. En aan haar borst zuigt mijn grootvader, dus de vader van mijn vader. Zij zijn in 1925 in Suriname gearriveerd. Na hun contracttijd zijn zij teruggekeerd naar Indonesië, maar daarna zijn zij weer naar Suriname gekomen. Blijkbaar was Suriname toch een betere optie voor hun.

Jouw omgeving heeft inderdaad veel invloed op wie je bent of wie je wordt als persoon, maar gedeeltelijk zijn het jouw beslissingen die je leven een bepaalde richting geven. Denk maar aan iemand die moet opgroeien in een negatieve omgeving, maar uiteindelijk toch iets bijzonders weet te bereiken in de maatschappij. Welke beslissingen heb ik voor mijzelf gemaakt?

Meedoen aan schrijfwedstrijden is een beslissing die ik voor mezelf heb gemaakt. Ik ben niet gestuurd door mijn ouders of iemand anders; ik deed het uit eigen wil. Ik doe al sinds mijn 15^e aan schrijfwedstrijden en ik ben blij om te zeggen dat ik al die jaren heb kunnen groeien als jonge dichter/schrijver. 

Eind juni heb ik mijn grootste schrijfprestatie kunnen behalen en dat was het winnen van de Write Now! De Morgen Publieksprijs 2016. Hier ben ik met de overige finalisten op de foto.

Behalve thuis, word ik ook via de media met de Javaanse taal geconfronteerd. Zo zijn er bekende televisie en radiostations waar er programma’s worden uitgezonden in de Javaanse taal. Bij mij thuis is het niet ongewoon om naar deze programma’s te kijken en te luisteren. Dan komen er ook nog liederen in het Javaans. Over liederen gesproken: in mijn jeugd ben ik met mijn ouders naar shows gegaan van Javaanse artiesten. Een bekend voorbeeld is Didi Kempot.

Verder kom ik de taal ook tegen op feestjes, bazaars, voedsel met Javaanse benamingen, evenementen en de moskee waar ik naartoe ga. De Javaanse taal, en dus cultuur, is altijd een groot deel geweest van mijn leven dus. En dat is het nogsteeds.

Ik word al heel mijn leven omringd door Javanen, Javaanse radio en televisie programma’s, Javaanse evenementen. Ik heb al heel mijn leven kunnen observeren en na verloop van tijd patronen opgemerkt. Wat zijn dus mijn observaties?

Ik heb opgemerkt dat er bij de ouderen in mijn omgeving geen gebrek is aan het gebruik van de Javaanse taal. Mijn ouders, ooms, tantes, siwoh's spreken allemaal vrij goed Javaans. En dan heb ik het over mensen van boven de 50 jaar.

Bij de jongeren is de taal wat problematisch. Mijn observatie bij Javaanse jongeren, dus ook bij mijzelf, is dat de taal veelal wordt ingezet voor oppervlakkige conversaties. Ik vind niet dat er diepgang is.

En dat is precies wat ik mis: diepgang. De Javaanse taal komt veel voor in mijn omgeving, maar het niveau vind ik matig. De taal wordt veelal gebruikt voor simpele alledaagse conversaties zoals groeten en vragen hoe het gaat. Daar is niks mis mee, want dat is ook al een begin. Maar wij, vooral de jongere generatie, zouden moeten streven naar het gebruik van de taal op een wat diepgaande manier: gesprekken over tradities, volksverhalen of zelfs converseren over wetenschap. Hoe fijn zou het zijn als de Javaanse jongeren in het Javaans zouden kunnen converseren over bijvoorbeeld wiskunde?

Waarom wordt de Javaanse taal veelal alleen voor oppervlakkige conversaties gebruikt? Een woord: onderschatten. Ik heb in mijn omgeving opgemerkt dat kinderen de Javaanse taal achterwege laten omdat zij zich richten op het Nederlands. Ik ben van mening dat ouders en ook kinderen zelf, zichzelf onderschatten. Ja, in Suriname zijn er meer talen dan wij tellen kunnen, maar dat hoeft vooralsnog geen reden te zijn om een bepaalde taal voorkeur te geven. Onze officiële taal is Nederlands en het is dus belangrijk om Nederlands goed onder de knie te hebben, want educatie en zaken doen geschiedt vooral in het Nederlands. Ook is het belangrijk om Sranan te kunnen praten, omdat het onze eigen lingua franca is en ons als volk verenigd. Maar dat betekent niet dat wij Javanen onze taal moeten vergeten. Je kunt meertalig zijn en nogsteeds goed zijn in elk van die talen. Met de juiste inzet, uiteraard.

Verder heb ik ook opgemerkt dat sommige jongeren zich schamen voor de Javaanse taal, dus zich schamen om Javaans te zijn, vanwege negatieve vooroordelen in de samenleving. Laat mij die jongeren dit vertellen: elke groep, maakt niet uit op basis van wat, op basis van etniciteit, nationaliteit, op basis van geloofsovertuiging, op basis van leeftijd, maatschappelijke klasse, geslacht, seksuele oriëntatie, scholing, etc, elke groep heeft rotte appels en elke groep heeft leden die het heel erg goed doen in de samenleving. Dat is de menselijke geaardheid en niet bijvoorbeeld, je etniciteit. Dus ik zie geen reden waarom iemand zich zou moeten schamen voor het Javaan zijn.

Tegenwoordig ben ik mij beter van bewust over de waarde van de Javaanse taal en dus de Javaanse cultuur. Er zijn bijvoorbeeld nog een handjevol hele oude mensen met heel veel kennis over Javaanse tradities en gewoonten. Om dit nog te kunnen redden, is het belangrijk dat jongeren zich meer gaan verdiepen in de taal en dan met deze ouderen te communiceren voor kennisoverdracht.

En elke taal heeft een eigen kracht. Het is niet onbekend dat sommige woorden en zinnen beter klinken in een ander taal. Zo is ‘ik houd van jou’ veel romantischer in het Frans dan in het Nederlands. Zo ook heeft het Javaans een eigen kracht. Vertalingen zijn handig, maar bij vertalingen gaat er een deel van de boodschap verloren.

Daarom vind ik dat wij ons best moeten doen om de taal te behouden. Begin in je eigen omgeving. Jongeren: luister aandachtig wanneer je ouderen Javaans praten. Probeer mee te praten, stel vragen als je niet weet wat een woord betekent. Oefening baart kunst en dat geldt ook voor de taal aanleren en steeds beter kunnen verstaan en spreken.  Aan de ouderen: probeer jongeren zoveel mogelijk te betrekken bij conversaties, wees geduldig wanneer zij de taal beter aan het leren zijn.

Aan de jongeren: onderschat jezelf niet. Met de juiste inzet kun je bereiken wat je maar wilt. In dit geval heb ik het over het meertalig zijn. Je hoeft niet te kiezen. Met de juiste inzet kun je goed zijn in alle talen, dus ook het Javaans.

*De presentatie is voor deze blog aangepast.
**Batik achtergrond bij de slides is niet mijn intellectuele eigendom